معرفی مدیریت برنامه ریزی آموزشی، نظارت و سنجش دانشگاه

دکتر مرتضی طاهری، مدیر برنامه‌ریزی آموزشی، نظارت و سنجش دانشگاه علامه طباطبائی است. دکتر طاهری دربارۀ ارزشیابی پایان نیمسال تحصیلی دانشجویان خبر داد ارزشیابی پایانی سهم مناسبی از نمرات دانشجویان را تشکیل می‌دهد، در دستورالعمل امتحانات این ترم، در ادامۀ ترم گذشته و تداوم شرایط آموزش الکترونیک درصد تأثیر بیشتری به ارزشیابی مستمر، تکوینی و ارزشیابی کارپوشه یا عملکردی داده‌ایم و این ارزشیابی‌ها در کنار هم، نمرۀ نهایی دانشجو را تشکیل می‌دهد. در ادامه در مورد مهمترین بخش‌های مختلف این مدیریت و عملکردهای آنها گفت و گویی با ایشان داشته‌ایم که مشروح آن در پی می‌آید.

 اهداف و وظایف اصلی مدیریت برنامه ریزی آموزشی، نظارت و سنجش دانشگاه چیست؟

در ساختار این مدیریت، گروه برنامه‌ریزی آموزشی، گروه ارزشیابی و سنجش و دبیرخانۀ تخصصی هیأت ممیزه و بررسی فعالیت‌های علمی اعضاء هیأت علمی تعریف شده است. اهم وظایف مدیریتی، ییشنهاد طرح مسائل مربوط به برنامه‌ریزی آموزشی در شورای دانشگاه از طریق معاونت آموزشی، ایجاد هماهنگی در برنامه‌ها و فعالیت‌های آموزشی دانشگاه، تهیه و تنظیم و پیشنهاد ضوابط و استانداردهای مختلف در زمینۀ برنامه درسی، ارزشیابی آموزشی و ارزیابی وضعیت اعضاء هیأت علمی دانشگاه و ارائۀ گزارش‌های تفصیلی به معاون آموزشی جهت انعکاس به شورا و ریاست دانشگاه است. مخاطب این مدیریت بیشتر اعضای هیأت علمی دانشگاه، دفتر برنامه‌ریزی و دفتر گسترش وزارت علوم و سازمان سنجش آموزش کشور است.

گروه برنامه‌ریزی آموزشی
وظیفۀ تهیه و تنطیم موارد آموزشی مرتبط با جلسات شورای آموزشی، تحصیلات تکمیلی و شورای دانشگاه در زمینۀ ایجاد رشته، تغییر نام و ایجاد گروه‌های آموزشی، تغییر واحدهای درسی، تدوین یا بازنگری برنامه‌های درسی، بررسی درخواست‌های مربوط به راه‌اندازی دوره‌های مشترک داخلی و خارجی، مجازی و رشته‌های تحصیلی مورد نیاز و اخذ مجوزهای لازم از وزارت عتف، ابلاغ مصوبات آموزشی جلسات شورای دانشگاه به واحدهای آموزشی، تشکیل شورای برنامه‌ریزی درسی دانشکده‌ها، دانشگاه و کمیتۀ تخصصی و تعریف ساختار چگونگی بازنگری و تدوین برنامۀ درسی مورد نظر وزارت عتف می‌باشد. با توجه به عملکرد دانشگاه در این زمینه، در حال حاضر بازنگری 23 رشته به دانشگاه ما واگذار شده است که هماهنگی انجام این امور بر عهدۀ گروه برنامه‌ریزی آموزشی است.

دبیرخانۀ هیأت ممیزه
مسؤولیت ارتقاء، احتساب سنوات، بررسی مستندات پایۀ سالانه و تمدید قرارداد، تبدیل وضعیت استخدامی و برخی دیگر از امور اعضای هیأت علمی را بر عهده دارد. روند کار در این بخش پس از دریافت درخواست از دانشکده، تشکیل کمیسیون فرهنگی، کمیسیون‌های چهارگانه تخصصی و برگزاری جلسات ماهانۀ هیأت ممیزه جهت بررسی درخواست‌ها است. به‌علاوه دبیرخانۀ هیأت ممیزۀ دانشگاه، معین 5 مؤسسۀ دیگر شامل بنیاد دانشنامه‌نگاری ایران، حوزۀ ستادی وزارت علوم، سازمان سمت، سازمان سنجش آموزش کشور و مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور است.

گروه ارزشیابی و سنجش
انجام امور نیازسنجی و اعلام ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته‌های مختلف با توجه به توانایی و تعداد اعضای هیأت علمی دانشگاه به دفتر گسترش وزارت علوم و سازمان سنجش، برنامه‌ریزی و اجرای دوره‌های دانش‌افزایی اعضای هیأت علمی، نظارت و ارائۀ گزارش‌های ارزشیابی دروس اعضای هیأت علمی، ارزشیابی گروه‌ها، صدور کارنامه‌های آموزشی، ارزیابی و سامان‌دهی مدرسان مدعو، صدور ابلاغ مدیران گروه، نظارت بر کلاس‌های تشکیل شده و گزارش جامع روند برگزاری امتحانات پایان نیمسال، ارزیابی درونی گروه‌های آموزشی و بررسی فعالیت‌ها و درخواست اعضای محترم هیأت علمی پیشنهادی استاد نمونۀ کشوری به وزارت متبوع را بر عهده دارد.

عملکرد دبیرخانۀ هیأت ممیزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دبیرخانۀ هیأت ممیزه از نظر ارتقاء و بررسی فعالیت اعضای هیأت علمی، عملکرد مناسب و به روزی داشته است. برای مثال در سال گذشته (1398) حدود 70 مورد درخواست اعضای هیأت علمی در هیأت ممیزه دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت که 31 مورد آن مربوط به ارتقای اعضای هیأت علمی بوده و تمامی درخواست‌ها رسیدگی شده است.بررسی مستندات فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی و تمدید حکم قرارداد اعضای هیأت علمی پیمانی و پایۀ سالانۀ حدود 550 عضو هیأت علمی و معمولاً حدود 30 درخواست سالانۀ تبدیل وضعیت اعضای هیأت علمی پیمانی در این دبیرخانه انجام می شود. این امر موجب می‌شود وضعیت استخدامی و هرم اعضای هیأت علمی در دانشگاه نسبت مناسبی داشته باشد و امنیت شغلی لازم را برای اساتید فراهم آورد.

آقای دکتر ارزشیابی کلاس های مجازی به چه صورت است؟

فرم ارزشیابی کلاس‌ها تعدیل شده و فرم جایگزین آن در حال تهیه هست. این فرم متناسب با آموزش الکترونیک است. امکان ارزشیابی اساتید دو هفته پیش از برگزاری امتحانات در دسترسی دانشجویان قرار می‌گیرد. ارزشیابی دانشجویان از اساتید در روند ارتقای اعضای هیأت علمی از بُعد کیفیت آموزش و تدریس مؤثر خواهد بود.  برای ارزشیابی پایانی در آموزش الکترونیک نیز دستورالعمل لازم تهیه شد و ضمن ابلاغ، طی سه دورۀ آموزشی با مدیران گروه و معاونان آموزشی دانشکده‌ها تشریح شد. ارزشیابی پایانی سهم مناسبی از نمرات دانشجویان را تشکیل می‌دهد، در دستورالعمل امتحانات این ترم در ادامۀ ترم گذشته و تداوام شرایط آموزش الکترونیک، درصد تأثیر بیشتری به ارزشیابی مستمر، تکوینی و ارزشیابی کارپوشه یا عملکردی داده‌ایم و این ارزشیابی‌ها در کنار هم، نمرۀ نهایی دانشجو را تشکیل می‌دهد. بهترین روش برای ارزشیابی، استفاده از روش‌های چندگانه است. ارزشیابی باید همسو با مهارت‌های مورد انتظار از دانشجویان باشد. به عبارت دیگر همسویی اهداف درس، فعالیت‌های یادگیری و امتحانات، بیانگر تدریس اثربخش است.

آقای دکتر لطفاً خلاصه‌ای از مهم‌ترین دستاوردها و نوآوری دورۀ مدیریت خود را از سال 1394 تاکنون بفرمایید.

این موضوع از چند بعد قابل توجه است، سعی می‌کنم این موارد به تفکیک واحدها و فعالیت‌های اصلی دفتر ارائه شود.

 الف) گسترش رشته‌های بین‌رشته‌ای و مورد نیاز جامعه و بازنگری برنامه‌های درسی: با در نظرگرفتن شاخص‌های امکان اشتغال فارغ‌التحصیلان و نیاز جامعهدر سال تحصیلی 1395 مجوز رشته‌های حقوق کیفری اطفال و نوجوان، تحقیقات آموزشی، حقوق نفت و گاز، سردفتری اسناد رسمی، فیزیولوژی ورزشی گرایش فیزیولوژی کاربردی، روان‌شناسی صنعتی و سازمانی، مدیریت ورزشی گرایش مدیریت اماکن و تأسیسات ورزشی، آموزش و بهسازی منابع انسانی، الهیات و معارف اسلامی-فقه و مبانی حقوق اسلامی و مطالعات جوانان در مقطع کارشناسی ارشد، زبان و ادبیات اسپانیایی در مقطع کارشناسی و آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان در مقطع دکتری دریافت و راه‌اندازی شد. سال 1396 مجوز رشته‌های تاریخ، زبان و ادبیات آلمانی در مقطع کارشناسی، فلسفه دین، منطق با رویکرد فلسفی در مقطع دکتری دریافت شد و برنامۀ درسی رشتۀ جدید حسابداری بخش عمومی در مقطع کارشناسی ارشد تدوین و راه‌اندازی شد. سال 1397 رشته‌های مدیریت مالی در مقطع کارشناسی، آمار رسمی، شیعه شناسی، کلام اسلامی، زبان و ادبیات فارسی گرایش نظریه و نقد ادبی، مالی گرایش‌های مهندسی مالی و مدیریت ریسک و بانکداری در مقطع کارشناسی ارشد ایجاد شد. در سال‌های 1398 و 99 ضمن دریافت مجوز رشته‌های روان‌شناسی بالینی، زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات عرفانی، شهرسازی و سیاستگذاری عمومی، مطالعات فرهنگی و رسانه، علوم شناختی، مردم شناسی، علم داده‌ها، مترجمی زبان عربی در مقطع کارشناسی‌ارشد، علوم ورزشی، مهندسی کامپیوتر و مترجمی زبان عربی در مقطع کارشناسی، برنامۀ درسی رشته‌های جدید بیمه و ریاضی زمینۀ تخصصی ریاضی مالی در مقطع دکتری تدوین و در دانشگاه راه‌اندازی شد.

در چهار سال گذشته در مجموع 39 برنامه درسی در مقاطع مختلف با همت اعضای هیأت علمی دانشگاه بازنگری و روزآمد شده است. همچنین گروه‌های آموزشی «زبان آلمانی»، «زبان روسی» و «تاریخ» در دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبان ‌های خارجی و گروه آموزشی «فیزیولوژی ورزشی» در دانشکدۀ تربیت بدنی و علوم ورزشی ایجاد شده است.

ب) ترفیع، ارتقاء و تبدیل وضعیت:
پس از تغییر آئین نامه ارتقا و اجرایی شدن آن در سال 95، همچنین افزوده شدن شرایط اختصاصی دانشگاه مطابق مادۀ 5 این آیین نامه، در پنج سال گذشته حدود 130 نفراز اعضای هیأت علمی موفق به ارتقا به استادیاری، دانشیاری و استادی شده‌اند. همچنین 110 نفر از اعضای هیأت علمی پیمانی با کسب 80 درصد امتیازات دانشیاری از پیمانی به رسمی آزمایشی تبدیل وضعیت شده‌اند.در 2 سال گذشته بررسی مستندات پایه‌های سالانه بیش از 500 عضو هیات علمی دانشگاه و تمدید قرارداد اعضای هیأت علمی پیمانی از طریق سامانۀ پژوهشی استادان انجام می‌شود و خوشبختانه در این دبیرخانه درخواست‌های ارتقا، تبدیل وضعیت و ترفیع همکاران به روز است.

ج) آموزش و توسعۀ اعضاء هیأت علمی و اصلاح ظرفیت پذیرش:

75 دورۀ آموزشی از سال 1394 تا آذرماه 1399 برای 2561 نفر از اعضای هیأت علمی و مدرسان مدعو (معادل 9618 نفر ساعت آموزش) برگزار شده است. با عنایت به تأکید معاونت آموزشی دانشگاه بر آموزش و توسعۀ اعضای هیأت علمی و تغییر شرایط آموزش به دلیل بحران پیش آمده، 62 دوره از مجموع دوره‌های فوق‌الذکر (برای 1793 نفر و معادل 3758 نفر ساعت)، در سال 1399 و همزمان با پاندمی کرونا به صورت مجازی برگزار شده است.توسعۀ حرفه‌ای اعضای هیأت علمی بهبود روش‌های تدریس و مدیریت کلاس، آشنایی با قوانین و مقررات، آشنایی با مهارت‌های پژوهشی، دوره‌های آماده‌سازی اساتید در بدو استخدام را شامل می‌شود.هم اکنون در حال برگزاری بیست و ششمین دورۀ دانش افزایی هستیم که مهارت‌های تدریس،سنجش و مدیریت کلاس در آموزش آنلاین را در بر می‌گیرد.

همچنین در سال‌های گذشته و ابلاغ الگوی تخصیص ظرفیت پذیرش دانشجو به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، در کلیه مقاطع تحصیلی تلاش شد ضمن گسترش رشته‌های دانشگاه بر اساس نیاز جامعه، ظرفیت پذیرش به گونه‌ای تعدیل و توزیع شود که نسبت دانشجو به استاد کاهش پیدا کرده و کیفیت آموزش بهبود یابد.

د) جهت‌گیری آموزشی دانشگاه با عنایت به شرایط شیوع ویروس کرونا:

ورود به فاز آموزش مجازی از برنامه‌های دانشگاه علامه طباطبائی بود. در نتیجه الزامات آموزشی ناشی از بحران کرونا، تمامی دروه‌های آموزشی دانشگاه در تمامی مقاطع به صورت مجازی ارائه شد. می‌توان گفت حداقل انجام این مهم در سه محور مورد توجه معاونت آموزشی دانشگاه از اسفند ماه 98 بوده است: 1) توسعۀ زیر ساخت‌های آموزش مجازی_ آموزش مجازی فرآیندی سنگین و پرهزینه و نیازمند زیر ساخت‌های قوی، سرورهای پرقدرت، آموزش‌های مختلف در همه سطوح استادی، دانشجویی و کارمندی است، لذا باید در کنار پیشبرد امور جاری آموزش مجازی، تقویت زیرساخت‌ها و تأمین بودجه، ارتقای سطح کیفی آن را نیز مطمح نظر داشت؛ که این معاونت با همکاری معاونت توسعه و مدیریت منابع، بخش عظیمی از زیرساخت‌های مورد نیاز برای آموزش مجازی دانشجویان را در کمتر از چند ماه فراهم نموده است.  2) تولید محتوای الکترونیکی_از الزامات مهم آموزش مجازی تولید محتوا چه به لحاظ آفلاین و چه ارائه مناسب محتواهای آموزش به شکل آنلاین است، لذا دانشگاه با پی‌گیری تأسیس کلاس‌های هایبریدی و تدارک ساختارهای حقوقی، آموزشی و فنی لازم، شرایط امکان تولید محتوای الکترونیکی را در دستور کار قرار داده است. 3) تغییر و اصلاح بخش‌نامه‌ها، مقررات و رویه‌ها برای تناسب هر چه بیشتر با شرایط آموزش مجازی_دفتر برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه در این زمینه سعی کرده است با اصلاح رویه‌های ارسال مدارک در فرایند تمدید، ترفیع و ارتقا و همچنین تغییر دستورالعمل ارزشیابی و امتحانات و برگزاری دوره‌های آنلاین توسعۀ اعضای هیأت علمی در زمینۀ آموزش الکترونیک این شرایط را مهیا کند.